«De volta no planeta de dúas lúas»

Fai tempo reseñábamos aquí os dous primeiros libros de 1Q84 , publicados en galego e nun volume conxunto, e ficando á espera da saída da derradeira parte que poña fin e broche de ouro a esta seductora narración de Haruki Murakami. O resultado xa está diante dos nosos ollos, e non decepciona aos lectores.

O libro terceiro, abarcando os meses de outubro a decembro, engade outra perspectiva aos capítulos alternantes, coa narración movéndose agora non só entre Aomame e Tengo (os lectores da primeira parte recoñecerán á asasina e ao novelista frustrado das primeiras entregas), senón tamén incluíndo a Ushikawa. Esta talentoso ex-abogado de apariencia grotesca (outra figura solitaria máis, e que non ve aos seus propios fillos dende moito tempo atrás) será o encargado de buscar a Aomane; él fora, despois de todo, o que a chequeara a fondo antes de deixala ver ao Líder, e en vista de que fracasara de xeito evidente en facer ben o seu traballo, agora está armado de determinación para compensar o seu erro.

Aomane está agochada nun piso franco, tan só interrumpida pola ocasional chamada telefónica daqueles que a protexen, e por un molesto colector de licencias de emisión que repetidas veces lle bate na porta (e que tamén perturbará a Ushikawa). Tengo pasa máis tempo a carón do seu pai comatoso (e antigo colector de licencias de emisión) e topa con que Fuka-Eri fuxiu cando retorna a Tóquio. Mais Fuka-Eri (un ente dacabalo entre o irreal e o extrarreal) sabe coidarse soa perfectamente. Namentras, Ushikawa continúa a súa cruzada monotemática, e vaise achegando a Aomane (e a Tengo). Na ficción de Murakami, xa que logo, 1Q84 segue a ser unha realidade alternativa e enervante.

É esta atmósfera acorante e tensa, este xogo de espellos entre unha realidade que é e que non é a nosa, coa que xoga expertamente o narrador e que afecta aos lectores, mais tamén ás personaxes. Así, Aomane «sente coma se estivera ás apalpadelas na escuridade. A lóxica e a razón ordinarias non funcionaban no mundo de 1Q84 , e non era quen de predicir que era o próximo que ía acontecer». Mais todo acaba por resolverse de xeito bastante aceptábel nesta realidade estraña e paralela, con grandes forzas que empurran aos seus moradores para que o destino trence as cordas que ten que trenzar, como soe. O recurso a unha pseudo-realidade (ao que en maior ou menor medida recorren tódolos escritores de ficción) vese facilitado neste caso pola propia ficción narrativa, anque os xogos metatextuais aos que da lugar e o sentido de «todo é posíbel» por veces produzan unha sensación excesiva.

Incluso a personaxe do pseudo-escritor, Tengo, está inmerso no xogo da difuminación do real e o ficticio: «A historia que estaba a escribir comezaba con que había un mundo con dúas lúas no ceo. Un mundo de Xente Miúda e crisálidas de aire. Tomara emprestado este mundo da Air Chrysalis de Fuka-Eri, mais agora xa era totalmente seu. Mentres escribía, a súa mente formaba parte, vivía nese mundo. Incluso mentres estaba a pousar o bolígrafo e a erguerse do escritorio, a súa mente seguía alí. Tiña unha sensación especial do seu corpo e da súa mente comezando a separarse, e xa non era quen de distinguir o mundo real do da ficción».

Ata o propio Uchikawa acaba por preguntarse en qué clase de mundo acabou metido. É o mundo de Murakami, e anque é o dono e señor deste universo, e evócao con maestría (xunto co destino dos seus personaxes), a narración mesma comeza a esperimentar un debilitamento producto deste xogo reiterado de espellos, e enchéndose de fíos soltos. E o acto sobrenatural no centro desta sección (non revelaremos nada para non estropear o suspense para os lectores) pode resultar un chisco excesivo para a credulidade occidental (seguramente sexa lido doutra maneira alá).

Á altura do terceiro libro, o suspense e a historia principal de 1Q84 case ficou cinguida á posibilidade de que Aomame e Tengo rematen por atoparse o un ao outro. Temos un certo senso de urxencia, mais os límites temporais que se nos poñen diante parecen case flexibles, deixando pouco marxe de dúbida á sensación de que dun ou doutro xeito, se lles resulta necesario, as personaxes van seren quen de vencelos. O mesmo acontece con moitos outros aspectos da novela: o culto, «Vangarda», mantense nun estado de caos despois da desaparición do Líder, mais isto e o destino da maioría das demais personaxes que xogaron roles importantes na historia son deixados de lado polo camiño; non é que a novela careza dunha conclusión estándar e apropiada, mais a volta brusca á realidade do mundo de 1984 resúltanos tan abrupta como o acto de pechar un libro cando aínda fican historias que contar (Murakami suxeriu que ao mellor aínda escrebe outro volume).

Dende logo, fícalle unha presada de material que o lector agradecería que seguise desenrolando e pechando. Anque sexamos conscientes de que unha forte tradición da escritura xaponesa está precisamente nunha escasa relevancia a deixar todo pechado, e o desexo de obrigar aos lectores a poñer cousas da súa parte.