Francotirador da fermosura
A nova editorial Acha Escrava lanza «Antítese Nativa», unha reedición anovada do poemario de Manuel López que mereceu o XIV Premio Suso Vaamonde de Poesía
Unha situación extrema, unha terra esmorecendo (ou esmorecida)... O zunido dos viraventos imposibilitando o sono cada vez que pousamos a orella no chan. A organización social en tribos. O espectro que toma como propios os xacementos da sociedade da intuición. En Antítese Nativa, as personaxes percorren o territorio nun exercicio de gnose; dialogan cos petroglifos e a chatarra ciscada por todas partes... o fogar é irrecoñecible. O libro ten influencias da recreación espacial de H.G. Wells e Jules Verne na ficción, ou de Giuseppe Penone en escultura, na praxe fenoménica ou New Age, o anarquismo primitivista (as imaxes de Carpentier ou de Sèdar Senghor), a revelación bíblica, Yves Bonnefoy, ou a síntese contraria ao que se podería denominar «acto do que nace, do que está por vir...».
As liñas anteriores son parte da presentación, nas súas propias verbas, que fai Manuel López Rodrigues do seu primeiro libro publicado, Antítese Nativa, que á súa vez é o primeiro exemplar que sae ao público da editorial Acha Escrava. As tales liñas (extraídas da súa propia bitácora persoal http://www.manuellrodrigues.blogspot.com) serven como punto de entrada e de partida no percorrido desta Antítese Nativa, reedición dun poemario que gañara o premio Suso Vaamonde de Poesía, e que agora se ve ampliado por unha nova sección-poemario («A demarcación do volcán») nos que o autor estivo a traballar recentemente.
Imos dar nalgunhas pinceladas algunhas claves posibles, íntimamente subxectivas, que poden servir ao lector á hora de descifrar e de desfrutar dos versos e dos poemas que compoñen o volume. Tales notas non pretenden acoutar ou establecer sendeiros correctos neste xardín de versos que se difurcan. É tan só unha cartografía, un navegar posible entre os moitos que permite a riquísima obra do poeta de San Lázaro, en Noia.
Un primeiro aspecto a mencionar sería a orixinalidade absoluta deste libro. Dito así, parece que este último é un recurso absolutamente indispensable e a agardar en calquera poeta e nas súas obras, e non só nos poetas: que o escritor aporte algo novo, unha nova voz ou un novo xeito de dicir e de manter a conversa cultural da humanidade. Mais a orixinalidade de Manuel López é profundamente anticonvencional e dobradora dos esquemas aos que dende a crítica e a lectura estamos acostumados.
Malia a presenza de numerosas citas e referencias, resulta extremadamente difícil facer encaixar a Manuel López en tendencias ou grupos determinados; poderíamos doadamente listar e cotexar as citas, mais crearíamos con iso un catálogo profundamente enganoso (alomenos, se a perspectiva do tal catálogo fose crear unha «receita» sobre o facer poético do noso autor). Fronte aos discursos tan en voga na teoría literaria do posestructuralismo e da morte dos autores, ao xeito de Roland Barthes, eiquí topamos un autor que dialoga, que negocia mais que nunca, que se perde nun xogo de significantes libres, de xogos de espellos ou de cadeas e castelos de referencias cruzadas.
Romanticismo
Poderíamos conectar esta orixinalidade cun segundo aspecto de Antítese Nativa, a saber, un certo ton romántico na súa construción e deseño. As palabras son perigosas, e máis se xuntamos o epíteto «romanticismo» a calquer tipo de poesía; entendámonos: estamos a conectar a poética de Manuel López co Romanticismo Histórico (século XIX, os autores do Sturm ünd Drang, que podería traducirse coma tormenta e impulso, coma Hölderlin ou Novalis; Víctor Hugo, Keats, Wordsworth, Coleridge, William Blake), e non coas convencións populares e poéticas que soen circular arredor desta palabra.
O pulo romántico non está tanto nunha devoción aos autores anteditos, senón nun paralelismo e reapropriación de moitas das claves que definiron á poesía romántica: a súa ansia de orixinalidade e de ruptura con modelos «clásicos» e autores «sagrados», facendo obras xenuinas e matando ao «pai» literario (sexa este Virxilio, John Milton, Pondal, Ferrín ou Ulm Roam).
Romántico é Antítese Nativa tamén na súa escolla de temas, e na súa atitude cara a Natureza, que é unha presenza activa e de pleno dereito ao longo de todas estas páxinas; unha presenza que lembra ao recurso dos vellos poetas á natureza como unha outra esfera da vida que artella un discurso de resistencia aos aspectos distópicos da modernidade e da civilización occidental tal e como a fomos artellando, e que conecta con discursos e sensibilidades parecidos que abrollan en abundancia dende os sesenta baixo etiquetas como a de New Agee que poñen en contacto as terras, as paisaxes e as culturas coma entes orgánicos baixo asedio.
Un terceiro elo desta cadea podería ser o da necesidade. Manuel López, ataviado sempre cun característico e inconfundible tupé, parece compartir unha visión da poesía (similar, de novo, á dos Románticos) como vocación e coma deber inexcusable, e non coma luxo, capricho estético ou manifesto cargado de futuro. Unha figura chave resulta eiquí a do poeta Rainer María Rilke, e estamos seguros de que López coincidiría co poeta alemán (un dos citados no seu libro) cando di nas Cartas a un poeta mozoaquilo de que «Hai un só medio: entrar nun mesmo. Examina ese fundamento ao que lle chamas escribir. Pon a proba se extende as súas raiceiras ata o lugar máis fondo do teu corazón. Recoñece se morrerías se se che privara de escribir. Isto sobor de todo: pregúntate na hora máis silandeira da noite: debo escribir? Excava en ti mesmo, en busca dunha resposta profunda. E se esta é de ton afirmativo. Entón constrúe a túa vida arredor desta necesidade».
Certamente, para Manuel López a poesía non é unha planta de invernadoiro, senón profundamente sentida, encriptada nun xeito de ollar o mundo preciso e necesario, á pescuda desa luz que latexa detrás da totalidade dos fenómenos e que ás veces ilumina tamén por reflexo a través da linguaxe poética, que «atrapa á verba, atrapa á bolboreta». É Manuel López, coma o seu veciño Avilés de Taramancos, un francotirador da fermosura. E se para Pimentel a poesía era a grande milagre do mundo, para el o mundo é a grande milagre; unha grande milagre que el recolle, requinta e destila para nós a través da súa poesía.
Espacio
A espacialidade sería o cuarto elemento a ter en conta á hora de percorrer o bosque desta Antítese Nativa. Falábamos antes da natureza. Mais alén dela, toda a concepción dos poemas de Manuel López é moi arquitectónica, espacial. Existen uns espazos moi elaborados sobre os que despois se penduran as personaxes e voces poéticas, as diferentes «marionetas» que manexa o autor.
Buscando algúns elementos que puideran axudarnos a entender a importancia tan grande que os «fondos» adquiren nesta poesía poderíamos, quizaves, ollar ás relacións persoais de Manuel López coas varias das artes contemporáneas do espazo: tanto o teatro, do que é ávido consumidor e, nun tempo recente, no grupo aficionado Éteatro, mesmo actor e participante, coma en certas propostas do Arte máis recente que visita con certa asiduidade no CGAC compostelán, e do que estrae figuras, ideas e autores que á súa maneira son reciclados.
A performatividade deste tipo de obras tamén se contaxia ao espírito do libro, que fiel seguidor das Vangardas, asume o poema coma un esquelete ao que o lector activo lle ten que engadir a carne e a sangue, o sopro da vida e do significado como antano o Rabino Loew daba a vida ao Gólem de Praga a través da escritura na súa fronte de arxila.
Por último, quixeramos rematar citando o situacionismo da escrita do poeta de San Lázaro. Manuel López nunca se coutou de expresar ben ás claras as súas opinións políticas e as súas visións da realidade nas diferentes charlas e recitais que ten organizado o Colectivo Sacou, mais sen que isto entre en contradicción coa percepción súa de que a linguaxe poética é un discurso «doutra orde», que tamén reflexiona sobre todo (incluídas as realidades sociais e culturais) máis «nun outro estilo» condeado a carrexar ao lombo para sempre unha pedra de Sísifo ou complexísimo encaixe de Camariñas no que facer rimar a estética coa epistemoloxía.
E cando o consegue, o resultado non deixa de ser dobremente iluminador para os dous terreos, sen que «Logo non veñas deitando soños pola beirarrúa».
Esta funcionalidad es sólo para suscriptores
Suscribete
Esta funcionalidad es sólo para suscriptores
Suscribete